Miejsca światowego dziedzictwa

• Lista informacyjna

Lista światowego dziedzictwa (ang. World Heritage List / fr. Liste du patrimoine mondial) została ustanowiona na mocy Konwencji w sprawie ochrony Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. 

Warunkiem wpisu miejsca na listę jest spełnienie jednego lub kilku kryteriów stanowiących o jego wyjątkowości w skali światowej.

Na Liście światowego dziedzictwa UNESCO znajduje się 15 miejsc z terenu Polski :

1. Historyczne centrum Krakowa (wpis 1978);
2. Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni (wpis 1978, 2013);
3. Puszcza Białowieska (wpis 1979, 1992, 2014);
4. Auschwitz Birkenau, niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady /1940-1945/ (wpis 1979);
5. Historyczne centrum Warszawy (wpis 1980);
6. Stare miasto w Zamościu (wpis 1992);
7. Miasto średniowieczne w Toruniu (wpis 1997);
8. Zamek krzyżacki w Malborku (wpis 1997);
9. Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy (wpis 1999);
10. Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy (wpis 2001);
11. Kościoły drewniane południowej Małopolski: Binarowa, Blizne, Dębno, Sękowa, Haczów, Lipnica Murowana (wpis 2003);
12. Muskauer Park / Park Mużakowski (wpis 2004);
13. Hala Stulecia we Wrocławiu (wpis 2006);
14. Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat (wpis 2013);
15. Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach (wpis 2017).
16. Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego (wpis 2019).

Puszcza Białowieska i Park Mużakowski są przykładami wpisów transgranicznych. Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat są wpisem seryjnym, wielokrajowym. Puszcza Białowieska jest wpisem polsko-białoruskim, Park Mużakowski /Muskauer Park polsko-niemieckim, a Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat wpisem polsko-ukraińskim.

Kryteria wpisu

Dobro powinno:

(i): stanowić wybitne dzieło twórczego geniuszu człowieka; lub

(ii): ukazywać znaczącą wymianę wartości, zachodzącą w danym okresie czasu lub na danym obszarze kulturowym świata w dziedzinie rozwoju architektury lub techniki, sztuk monumentalnych, urbanistyki lub projektowania krajobrazu; lub

(iii): nieść unikalne lub co najmniej wyjątkowe świadectwo tradycji kulturowej lub cywilizacji wciąż żywej bądź już nieistniejącej; lub

(iv): być wybitnym przykładem typu budowli, zespołu architektonicznego, zespołu obiektów techniki lub krajobrazu, który ilustruje znaczący(e) etap(y) w historii ludzkości; lub

(v): być wybitnym przykładem tradycyjnego osadnictwa, tradycyjnego sposobu użytkowania lądu lub morza, reprezentatywnego dla danej kultury (kultur); lub obrazującym interakcję człowieka ze środowiskiem, szczególnie jeżeli /dane dobro/ stało się podatne na zagrożenia wskutek nieodwracalnych zmian; lub

(vi): być powiązane w sposób bezpośredni lub materialny z wydarzeniami lub żywymi tradycjami, ideami, wierzeniami, dziełami artystycznymi lub literackimi o wyjątkowym uniwersalnym znaczeniu (Komitet jest zdania, że kryterium to powinno być stosowane na ogół łącznie z innymi kryteriami); lub

(vii): obejmować najbardziej niezwykłe zjawiska przyrodnicze lub obszary o wyjątkowym naturalnym pięknie i znaczeniu estetycznym; lub

(viii): stanowić wyjątkowe przykłady reprezentatywne dla głównych etapów historii Ziemi, włączając świadectwa rozwijającego się na niej życia; trwających procesów geologicznych istotnych w tworzeniu rzeźby terenu, bądź form geomorfologicznych lub fizjograficznych o dużym znaczeniu; lub

(ix): stanowić wyjątkowe przykłady reprezentatywne dla trwających procesów ekologicznych i biologicznych istotnych w ewolucji i rozwoju ekosystemów oraz zespołów zwierzęcych i roślinnych lądowych, słodkowodnych, nadbrzeżnych i morskich; lub

(x): obejmować siedliska naturalne najbardziej reprezentatywne i najważniejsze dla ochrony in situ różnorodności biologicznej, włączając te, w których występują zagrożone gatunki o wyjątkowej uniwersalnej wartości z punktu widzenia nauki lub ochrony przyrody.

Dodatkowo dobra muszą spełniać warunek integralności (miejsca kulturowe i przyrodnicze) i autentyczności (jedynie miejsca kulturowe) oraz posiadać efektywny system ochrony i zarządzania.

Lista informacyjna (ang. Tentative List) - jest to wykaz dóbr, które każde Państwo–Strona zamierza rozważyć jako kandydatury na Listę światowego dziedzictwa UNESCO w najbliższych latach.

Więcej informacji: Lista informacyjna "Tentative list"